Arabuluculuk, uyuşmazlıkları çözmek için mahkeme dışında tercih edilen bir yoldur, ancak mahkeme sürecinde de arabuluculuğa başvurmak mümkündür. Arabuluculuk, tarafların özgür iradeleriyle bir araya gelerek anlaşmazlıklarını çözmelerine imkan tanıyan, alternatif bir çözüm yöntemi olarak giderek daha çok tercih edilmektedir.
Dava açılmadan önce veya dava süreci devam ederken, taraflar arabuluculuğa başvurmayı düşünebilirler. Dava açıldıktan sonra arabuluculuğa başvurmak isteyen taraflar, mahkemeye sunacakları ortak bir dilekçe ile veya duruşmada beyan ederek bu isteklerini bildirebilirler. Bu, mahkemeye yargılama süresini ve masraflarını azaltma imkanı tanırken, tarafların dostane bir çözüme ulaşmalarına da yardımcı olur.
Mahkeme, davanın ilk incelemesinde taraflara arabuluculuk yoluna başvurmak isteyip istemediklerini sormalıdır. Taraflar, mahkemeye başvurmuş olsalar dahi, arabuluculuğu seçme haklarına sahiptirler. Yargılama süreci boyunca mahkeme, tarafların uyuşmazlıklarını daha hızlı ve düşük maliyetle çözme amacıyla arabuluculuğa yönelmelerini teşvik edebilir. Bu süreçte, mahkeme tarafların koşullarına ve uyuşmazlığın niteliğine göre uygun zamanlarda arabuluculuk teklifinde bulunabilir.
Dava açıldıktan sonra taraflar arabuluculuk yolunu seçmeye karar verebilirler. Bu durumda mahkeme, arabulucuya başvurmaları için taraflara en fazla 3 aylık bir süre tanır. Bu sürenin sonunda arabuluculuk süreci tamamlanmazsa, mahkeme bu süreyi bir kere daha uzatabilir. Tarafların anlaşmaya varmaları halinde ise, hazırlanan anlaşma belgesi davaya bakan mahkemeye sunulur ve mahkeme tarafından icra edilebilirlik şerhi verilir. Bu belge, taraflar için bağlayıcıdır ve yargılama sürecini sona erdirir.
Eğer taraflar, arabuluculuk sürecinde anlaşmaya varamazlarsa, yargılama kaldığı yerden devam eder. Bu durumda mahkeme, dosyadaki mevcut deliller ve ifadeler üzerinden davayı sonlandırmak üzere yargılamaya devam eder. Ancak, arabuluculuk süreci sonunda tarafların anlaşmaya varamaması, yargılama sürecine zarar vermez; aksine, tarafların alternatif çözüm yollarını denemiş olmaları, uyuşmazlık çözüm süreçlerinde daha yapıcı bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir.
Mahkeme sürecinde arabuluculuk, dava sürecinde tarafların anlaşmazlıklarını hızlı ve dostane bir şekilde çözmeleri için önemli bir araçtır. Mahkemeler, tarafları arabuluculuğa teşvik ederek hem yargılama yükünü hafifletir hem de taraflar için daha etkin çözümler sunar. Özellikle karmaşık veya uzun sürebilecek davalarda, arabuluculuk süreci taraflara alternatif bir çözüm sunmaktadır.
